Bài của Võ Văn Hoàng
Nhân dịp đại hội họp mặt Thân hữu Điện lực Việt nam
Hải ngoại tại Âu châu tháng 9 năm 2004, tôi định viết một bài nói về du lịch
nước Pháp, Paris, để giới thiệu với các thân hữu hải ngoại có ý tham dự mấy
ngày gặp mặt lịch sử nầy tại kinh đô ánh sáng Ba lê .
Đầu xuân năm nay, đang tìm kiếm tài liệu để tập làm văn sĩ thì nhận được một cú điện thoại
của hai người thân từ Vancouver (BC, Canada) báo tin sẽ sang viếng
Paris, miền nam nước Pháp trong vòng hơn ba tuần lễ và nhờ chúng tôi hướng dẫn.
Đ và T cư ngự tại Vancouver hơn hai mươi năm nay, lần đầu tiên qua Pháp. Tuy không phải là dân nhà đèn nhưng
ở Vancouver họ có biết một số anh chị em điện lực như NVP, LQV... Đ học cùng
lớp trung học với NMB ... nên cuộc du lịch như càng gần gũi hơn
.
Vài hàng sơ lược nước Pháp để câu chuyện được mặn
mà và sau đó sẽ viết ra đây những gì đă trao đổi giữa chúng tôi và hy vọng sẽ
góp thêm chút kinh nghiệm vào chuyến du lịch Âu châu cổ kính sắp đến của thân
hữu điện lực hải ngoại. Để
chuyến đi thêm phần vui thú cho những du khách đến từ các nước mới thành lập,
thường đầy đủ tiện nghi hơn, đừng
so sánh và bỏ qua cho những điều thiếu sót, hay bực mình không tránh khỏi cho
bất cứ một quốc gia nào viếng thăm, trong đó có nước Pháp, một nước xưa cũ, có
nền văn hóa từ mấy ngàn năm trước Thiên Chúa giáng sinh, đường sá, nhà cửa, xe cộ chật hẹp, thiếu tiện
nghi, người Pháp cũng nhỏ nhắn, sống tự do giữa thiên nhiên và bảo tồn cái đẹp
xưa cũ. Mùa hè phụ nữ khỏa thân để thân thể mình hưởng vẹn toàn nắng ấm trời
cho ba tháng hè. Có nơi còn lại những lâu đài tráng lệ, nhà thờ trên núi cao,
có những con đường rợp bóng cây cả mấy ngàn năm, những con đường lát đá cho
ngựa chạy ngay cả trên đường Champs Élysées ở Paris. Có nơi, dân làng
còn đem áo quần ra bồn nước đầu làng để giặt, trò chuyện với nhau. Và cũng
trong cái giản dị, cái romantique ấy, làm chuyến Tây du nhiều thú vị,
hữu ích và nhớ măi khi trở về.
- Thời tiền sử La France préhistorique: Sự
hiện diện đầu tiên của loài người trên đất nầy vào khoảng 40.000 năm trước
Thiên Chúa giáng sinh, vài cái di tích còn tồn tại đến ngày nay vào lối 5000
năm trước Thiên Chúa, gồm những tảng đá do người dựng nên gọi là Les
Alignements de Carnac ở miền Bretagne và một hang người ở làm bằng
những tảng đá khổng lồ, nặng cả mấy trăm tấn được di chuyển từ xa đến, trong
lúc con người dạo ấy không hơn gì mấy chú khỉ monkey sống trong hang..gọi là Les Rochers de Fée ở Normandie .
- Thời La Gaule Romaine, vào lối 120 năm
trước Thiên Chúa: Người Romaine (Ý) đến lập nghiệp vùng miền nam xứ Gaule, đóng đô ở Narbone bây giờ.
Thời thực dân Pháp, Nos ancêtres les Gaulois, là từ đây. Di tích còn lại
là La Maison carée de Nimes, 16 thế kỷ trước Thiên Chúa, Đấu trường gọi là Les Arènes de Nimes, Les
Arènes et les Amphithéâtre d’Arles, được xây dựng vào khoảng trước sau năm
zéro.
- Thời L’âge monastique, vào lối năm 751: Đạo Công giáo ảnh hưởng nhiều. Vài
di tích còn lại như nhà thờ Saint-Sernin ở Toulouse.
- Thời La France gothique, đầu thế kỷ thứ
13, lối 1270-1300: Bắt đầu xây cất nhà thờ huy hoàng, điển hình là hai nhà thờ gọi là Cathédrale de Chartres và Amiens, cách Paris
vài chục cây số, người Công giáo rất vui mừng thấy con đường mình đi hôm nay đẹp
và đầy lịch sử ngàn năm … Cũng không quên nhắc đến vị vua cùng thời là Philippe
Auguste, mà ngày nay, bàn ,ghế, tủ giường, xa lông, phòng ngủ, nếu ta trang
bị theo Style Philippe, đặc biệt là Louis Philippe, 1830, thì rõ
là dân Tây sành nghệ thuật sống vua chúa quý phái.
- La Guerre de Cent Ants, 1337-1453: Chiến tranh tranh giành quyền
thống trị nước Pháp giũa Anh và Pháp. Chính cô gái tên là Jeanne d’Arc
đă góp công đuổi quân thù ra khỏi nước.
Ngày nay, du khách đến thăm thành phố Orléan, cách Ba lê lối 70 cây số
về phía nam, để tưởng nhớ vị nữ anh hùng, như hai bà Trưng của Việt nam.
- La France de la Renaissance, 1470-1608: Nước Pháp xâm chiếm nước
Ý, bắt đầu ảnh hưởng văn hóa Ý. Họa sĩ Léonard de Vinci đă góp công
nhiều trong giai đoạn nầy. Viện bảo tàng Louvre ở Paris, có bức
tranh nổi tiếng trên thế giới, được giữ trong phong lạnh, có tên La Joconde,
và cả một rừng tranh Ý tha hồ thưởng thức.
- La Grande Siècle, 1610-1709: Thời đại vua chúa vàng son của Pháp. Ta
thường nghe các vua có tên Louis là đây, đặc biệt là "Ông vua
Mặt trời", Le Roi-Soleil Louis 14. Họ xây dựng lâu đài và khu vườn mấy chục cây số vuông, có cả thú rừng
để vua đi săn… đáng bỏ công đi xem ở ngoại ô Paris gọi là Château de
Versailles.
- Les Lumières et la Révolution, 1715-1795: Đáng nói trong giai đoạn nầy là
năm 1789, dân chúng nổi dậy,
chiếm đóng thành Pastille, Paris, bãi bỏ chế độ vua chúa, truất phế vua
cuối cùng là Louis 16, thành lập nền Đệ nhất Cọng hòa Pháp .
- La France napoléonnienne, 1804-1860: Napoléon Bonaparte,
cựu sĩ quan quân đội giải phóng Ba lê, người đảo Corse, cai trị nước Pháp lúc
bấy giờ. Ông nầy
hiếu chiến, đem quân đi đánh
khắp Âu châu, cả nước Nga.. Năm 1815, ông bị thua trận ở Waterloo và bị đày
sang đảo Sainte-Hélène, rồi chết ở đây. Năm 1852, Louis Napoléon,
cháu Napoléon, đảo chánh, trở thành Napoléon 3, ông nầy có công rất nhiều trong cuộc tân tiến
hoá thủ đô với sự hợp tác của ông Haussman như viện bảo tàng Louvre,
Arc de triomphe.
- La Belle Epoque, 1869-1919: Đáng kể là cuộc triển lăm quốc tế năm 1889,
xây cất Opéra de Paris, métro … Thế chiến thứ nhất bùng nổ năm
1914-1918.
- La France de l’avant-garde, 1918-1957:
Thời đại phát triển văn hoá, nghệ thuật, Matisse, Picasso, Hemingway,
nhạc Jaz… Thế chiến thứ hai: 1939-1945. Năm 1958, De Gaulle làm Tổng
thống Pháp. 1954, Pháp thất bại Điện biên phủ ở Việt nam.
- La France moderne, 1960-2004: Rất nhiều thay
đổi kể ra không hết về kỹ thuật, đặc
biết về đời sống xă hội được xếp hàng đầu thế giới. Đáng kể là khu thương mại La Défence ở
Paris, xe lửa tốc hành TGV chạy 300 cây số một giờ, vệ tinh, máy bay Air
Bus, làm việc 35 giờ một tuần, ít nhất là 6 tuần nghỉ hè một năm, đau ốm được săn sóc miễn phí hay trả rất ít, trường học công lập miễn
phí, có cantine ăn trưa miễn phí hay trả rẻ cho học sinh, sinh viên,
công tư chức.
… Nước Pháp đă từ lâu tiếp đón nhiều du
khách nhất trên thế giới, năm vừa qua có đến 67 triệu du khách trong khi nước
Pháp chỉ có 60 triệu người, và diện tích còn nhỏ hơn tiểu bang Californie
của Hoa kỳ. Paris là thủ đô với hơn 2 triệu người, nếu kể cả các vùng
ngoại ô gọi chung là Ile de France thì lối 12 triệu, 1/5 dân Pháp sống
vùng nầy vì có nhiều công ăn việc làm… Du khách sẽ thoái mái khi viếng thăm
nước Pháp nếu cứ tưởng mình đang sống trong thời xưa cũ dưới triều đại vua chúa
với bao nhiêu lâu đài, và đạo Thiên chúa ảnh hưởng rất sâu đậm cả hơn hai ngàn
năm qua biết bao nhiêu nhà thờ, tu viện ...
Chuyến du lịch của Đ và T từ Vancouver qua Pháp
cùng với chúng tôi vô cùng thú vị. Người xưa hay nói "đi một ngày đàng, học một
sàng khôn" thật không sai, ta sẽ gặêp nước Pháp romantique qua mấy
dòng tâm sự. Đây là chuyến du hành đầu tiên của cặp vợ chồng nhà quê Đ
và T qua Pháp.
Đi Pháp là điều mơ ước của Đ. Vậy mà mấy năm trời vẫn bình chân như
vại ở Vancouver cho tới năm ni. Đă rứa, trước khi đi chẳng chuẩn bị chi.
Đầu óc lăng đăng, chương trình mơ hồ. Chỉ biết chắc một điều là muốn dành bốn
tuần lễ để thăm viếng bà con và tìm hiểu nước Pháp chớ không muốn ôm đồm thêm
những nước chung quanh. Nhưng tìm hiểu cái chi ở nước “Đại Pháp” thì cũng không
rõ ràng luôn. Tôi email có ý thúc giục, bèn lên đại một wish list dựa vô
những điều nhớ mang máng từ những gì Peter Mayle viết về miền Provence.
Vài tuần trước khi khởi hành, vợ chồng Đ và T nói với nhau “lạ quá,
chẳng thấy nôn nao chi cả; mà thấy hơi lo nữa là đằng khác; không biết ‘điềm’
chi đây”. Măi tới tối trước khi đi điện thoại nói chuyện với N, người thân
ở Paris, nghe giọng nói nồng nhiệt của N “em sẽ đi đón anh chị; ở nhà em rất
tiện lợi cho anh chị vì ngay downtown; anh chị đừng lo”, vợ chồng nhìn
nhau, chẳng biết downtown Paris ở chỗ nào, tiện lợi ra răng nhưng tự nhiên hết
lo và bắt đầu thấy nôn nao!
Từ đó cho tới ngày về lại Vancouver, quả nhiên Đ và T chẳng phải lo
cái chi hết. Cứ như có chiếc đũa thần, mọi mơ ước - ngay cả những mong muốn
thầm kín - đều được toại nguyện. Các bà con, bạn bè mới cũ và cảnh quang cùng
lịch sử nước Pháp đă múa đôi đũa thần diệu đem lại bao nhiêu cảm xúc!
Paris đẹp khi quý phái kiêu sa, khi thân mật gần gũi; Aix en Provence
đẹp khi nồng nàn rực rỡ, khi dịu dàng hiền lành; Marseilles xô bồ bến cảng,
giận dữ gió Mistral; Nice trẻ trung ánh nắng; Cannes rộn ră hội hè; San
Remo (Ý) lười biếng ngủ trưa; Monaco bé hạt tiêu duyên dáng không ngờ; Địa
Trung Hải xanh biếc mê hoặc; Vars im ắng mộc mạc; Royan tân thời lạ lẫm. Những
mẩu chuyện tâm tình cởi mở trao đổi với bà con bạn bè. Muôn vàn tác phẩm nghệ
thuật đẹp nổi tiếng từ bao thời đại quy về một mối. Những thức ăn ngon miệng và
đẹp mắt của nền ẩm thực nước Pháp. Cứ vậy liên tiếp, tuần tự, dồn dập, thong
thả tấn công từ bốn phương tám hướng ngũ quan, trí năo và con tim của cặp vợ
chồng ngẩn ngơ.
Thời gian ở Paris, Đ-T ở một apartment xinh đẹp và tiện nghi trong
một building xưa cũ ngay trên đường Saint Michel rộn rịp thời trang,
cách điện Panthéon, vườn Luxembourg và trường đại học Sorbonne
có mấy chục bước. Sáng sớm vợ chồng ra cửa nhìn dân Paris vội vă đi làm, đi
học. Chiều tối ngắm dân Paris nhàn hạ ngồi uống café, mua sách, đàn hát, dạo
phố, hun nhau. Tới khuya đi dòm dân Paris rộn ràng ăn uống, đàn đúm, tán dóc.
Và dĩ nhiên đi coi thắng cảnh của Paris. Leo mấy trăm bực thang của
nhà thờ Notre Dame ngắm chiếc chuông của thằng gù tội nghiệp; lên tháp Eiffel
nhìn Paris ngoan hiền nằm dưới chân; dạo thuyền sông Seine lòng hẹp
nhưng tình nồng; đi thăm cung điện Versailles hào nhoáng, Hôtel des
Invalides vang bóng một thời, và đi bộ một lèo quanh L’arc de Triomphe
dọc theo đại lộ Champs Élysées băng qua công trường Concorde lủi
bụi vô vườn hoa Tuilleries thẳng tới điện Louvre mà khiếp cho cái
tham vọng của vua chúa Pháp thời xưa và ngậm ngùi cho “lối xưa xe ngựa hồn thu
thảo”.
Và viện bảo tàng của
Musée de l’Armée âm u trầm mặc với chứng tích của một thời
vàng son của quân đội hoàng gia Pháp, của chính sách ngạo mạn thuộc địa, của
một thời Đức chiếm đóng đau thương buồn tủi. Musée de
Luxembourg bình dị nhỏ nhắn nhưng quy tụ hơn 100 tác phẩm tự họa của nhiều
họa sĩ khắp nơi. Vẽ khỏa thân chỉ để lộ thân hình chớ tự họa thì phơi
bày cả linh hồn cho thiên hạ ngắm! Rời cuộc triển lăm thấy lòng phơi phới nhẹ
nhàng như lây được sự can đảm của những tay họa sĩ tài
ba này. Musée asiatique thâm trầm như xa mà gần đem lại ngạc nhiên thích
thú với trống đồng “Đông Sơn” đường bệ, nhà Giao Chỉ kiến trúc hài hòa của nền
văn minh cổ đại Việt Nam; những tấm Tankas rực rỡ huyền bí của Tây Tạng.
Musée d’Orsay duyên dáng chọn lọc với nhiều họa phẩm xuất sắc của trường
phái Ấn Tượng làm T thích quá trời. Thấy Renoir là bực thầy lột tả cái
thần của người và vật một cách tinh tế kín đáo; Van Gogh tài hoa nắm bắt
cái hồn một cách đam mê quyết liệt; Degas thì diễn đạt thông minh và tế
nhị hết sức. Ra về đầu óc như được tắm gội, trong sáng và mát rượi! Le Louvre thì to khiếp đảm, choáng ngợp hàng hàng lớp lớp
tranh tượng; rắc rối những lối đi lên xuống khó hiểu. Rời Louvre mệt
nhoài đầu óc và mỏi mê cặp giò, tiếc nhiều vì e rằng không có thì giờ để ghé
lại nữa. Nhưng thời gian ngắn ngủi ở Louvre để lại một bài học quý giá, đó là
sự khám phá – tuy muộn màng – về cái đẹp của nghệ thuật điêu khắc, một sự hài
hòa tuyệt vời và kiêu hănh giữa tài hoa của người nghệ sĩ và những vật liệu
tưởng như vô tri vô giác.
Và đây Aix en
Đường từ
13 ngày ở Aix là 13 ngày rộn ràng khám phá. Những đoạn đường dài
hun hút lá platane giao đầu rợp bóng mát rượi, những lòng phố hẹp và dốc
lót đá xưa cũ, những tòa nhà quý phái ngọt ngào màu vàng nắng ấm Provence,
những cửa gỗ nặng nề thương tích thời gian chạm trổ công phu tỉ mỉ, những vườn
cây Olive từng ám ảnh Van Gogh vẫn cong queo quằn quại, núi Sainte Victoire đổi
dạng thay hình như còn muốn trêu ngươi Cézanne, tòa lâu đài bề thế sang trọng cách
biệt nơi an nghỉ cuối cùng của Picasso, những căn nhà giản dị vuông vức với cửa
sơn màu xanh tím lavende, những gian hàng sang trọng quý phái phong phú và rực
rỡ sản phẩm địa phương, những luống lavende khum hình rẻ quạt lá chưa phủ hết
cành, ống dẫn nước Aqueduc Roquefavour vừa tiện lợi vừa cầu kỳ mỹ thuật, con
suối Vaucluse trong veo êm ả vịt cá lội thong thả nhởn nhơ, khe núi Verdon sâu
thẳm rợn người, thành phố Arles với Maison Jaune, Café le Soir hằn dấu vết chân
van Gogh la lết. Và Moulin d’Alphonse Daudet, niềm mơ ước của Đ được đặt chân
tới. Và Roussillon rực rỡ lóa mắt lạ lùng với những màu sắc
chói lọi của đá ocres trong nắng quái buổi chiều. Và chợ phiên, con tim của dân Pháp, mới gần gũi, thân thương, duyên dáng làm
sao! Và những làng mạc, linh hồn của nước Pháp, mới cảm động, đẹp đẽ, yêu kiều
biết mấy! Bình dị hiền lành như một làng nhỏ chợt ghé qua ở
Ventabren, mơ màng xinh đẹp như Moustier Sainte Marie, vững chãi độc đáo như
Les Baux, hoang sơ bí ẩn như Des Bories. Và nhà thờ! Những nhà thờ to
lớn lộng lẫy, những nhà thờ trần trụi khổ hạnh, tất cả đều chất chứa cái trang
trọng lắng đọng trăm năm, cái u hoài lặng lẽ của bao tâm sự chất ngất, cái bao
dung âu yếm mà huyền hoặc của đấng tối cao, cái khí thế âm thầm mà bền bỉ của
người dân Pháp.
Cái xưa cũ đầy ắp lịch sử của bao thế hệ con người lãng đãng trong
không khí; là đà trên cây cối, nhà cửa; tắm đẫm lên lối sống, cách suy nghĩ của
người dân. Cái xưa cũ đó rị chân du khách lại. Họ ngập
ngừng trên lối đi, bụi cỏ; họ bước khẽ trên con đường gồ ghề lót đá; họ vuốt ve
bờ tường, cánh cửa; họ rụt rè đi tới những khúc quanh đầy ắp bất ngờ; họ nhỏ
giọng như sợ khinh động không gian; họ chợt cảm nhận cái nhỏ nhoi ngắn ngủi của
kiếp người. Người du khách cảm thấy hân hạnh được lắng nghe cái tâm sự trăm năm
ấy và nhỏ những giọt nước mắt vui mừng cảm tạ.
Ngày rời Aix en Provence, Đ và T no đủ tâm hồn
và trí óc tới mức chẳng hề thấy tiếc nuối hụt ngắm mùa lavende nở hoa xanh tím
rực rỡ mê hoặc.
Nước Pháp đẹp, Đ-T học hỏi được nhiều điều quý báu, nhưng lạ cái là có
ai hỏi về chuyến đi thì điều đầu tiên nghĩ tới, nói ra, lại là những bà con,
bạn bè đă gặp ở Pháp; là những mẩu chuyện đă nói cho nhau nghe; là những tình
cảm đẹp đẽ đă nhận được.
... Đó là những mẩu chuyện kể cho nhau nghe, khi nhẹ nhàng tản
mạn, khi thân mật rù rì, khi sôi nổi tranh cãi, khi vang dội tiếng cười, khi
đau đớn xót xa, khi cảm động sụt sùi, khi thâm trầm làm suy nghĩ hoài. Đó là
những đối thoại khai thông đầu óc, mở rộng lòng người. Đó là
những câu chuyện như chiếc chìa khoá kỳ diệu mở hé cánh cửa cho thấy những tâm
hồn đẹp đẽ. Đó là những mẩu chuyện trao đổi thoải mái
bằng tiếng Việt, là những cố gắng ạch đụi bằng tiếng Pháp, là những ngập ngừng
lẫn lộn giữa hai ngôn ngữ. Nhưng lạ lùng thay, tấm lòng chân thành cởi
mở của tình bạn, tình anh chị em, tình bà con vẫn tìm được con đường để đi
thẳng vào lòng nhau.
Và ở đó. Và nhớ măi.
Đ và T xin cám ơn nước Pháp.